Afscheid nemen kan ook in coronatijd op gepaste wijze

“Een intieme uitvaart hoeft niet minder mooi te zijn”

De maatregelen die zijn getroffen om het coronavirus in te dammen doen extra pijn in de laatste levensfase en bij het afscheid nemen van een dierbare. Een bezoek aan een vriend, een etentje in een restaurant of een voorstelling zien in het theater kunnen op een later moment worden ingehaald. De laatste momenten van iemands leven en een uitvaart zijn definitief en komen nooit meer terug. Daarom is het goed te weten dat ook in coronatijd op gepaste wijze afscheid kan worden genomen.

Lonneke de Vrij en Janita Bom van Omzien Uitvaartbegeleiding zien de grootste beperkingen in de laatste levensfase. “In de verpleegtehuizen zit het grootste leed”, stelt Lonneke. “Ik ken situaties waarin kinderen hun ouder zes weken niet hebben gezien of naar wie ze alleen via het glas hebben kunnen zwaaien. En dan is die ouder ineens overleden zonder dat je nog echt contact hebt gehad.” “Dan breekt je hart”, vult Janita aan. “De nabestaanden nemen dat mee het rouwproces in.

Bij de mensen thuis

De coronamaatregelen leveren bij Omzien Uitvaartbegeleiding weinig problemen op. “We komen gewoon bij de mensen thuis. Dat zijn we altijd blijven doen. We zouden ook niet anders kunnen werken. Het is immers belangrijk voor de nabestaanden dat ze in persoonlijk contact met ons een warm afscheid kunnen organiseren, in plaats van alleen via de telefoon.  Als je je gezond verstand gebruikt, is dat ook helemaal geen probleem”, stelt Lonneke. “We leven de RIVM-richtlijnen na. Veel van onze collega’s hanteren eigen, strengere richtlijnen, waarschijnlijk om zichzelf te beschermen. Daarbij mag de overledene niet thuis opgebaard worden. Dat verbiedt het RIVM echter niet. Wij vinden dat dit wel moet kunnen, juist omdat het voor nabestaanden zo belangrijk kan zijn. Ook opbaring in de Rouwhuiskamer, waar de nabestaanden 24 uur per dag zelf toegang hebben, is gewoon mogelijk. Corona staat dat niet in de weg. De overledene kan het virus niet verspreiden. Door de 1,5 meter-maatregel kunnen grote rouwbezoeken niet. Samen kijken we wat wel mogelijk is, bijvoorbeeld op afspraak en met twee mensen tegelijk.”

Nieuwe rituelen

Lonneke en Janita denken graag in oplossingen in plaats van problemen. “Condoleren zonder handen of een knuffel te geven is moeilijk voor mensen, omdat we gewoon zijn om dat te doen. Het kan echter ook heel intiem zijn om een hand op je hart te leggen en elkaar recht in de ogen te kijken. Mensen moeten wennen aan deze nieuwe rituelen. Als je rouwt ben je immers kwetsbaar en dan is het fijn om aangeraakt te worden, een arm om je heen geslagen te krijgen”, vertelt Lonneke.

Voor het meeleven met nabestaanden zijn ook tal van mogelijkheden. “Je kunt bellen of een kaartje, appje of filmpje sturen. In een filmpje kun je heel goed vertellen wat voor herinneringen je aan de overledene hebt. Dat gebeurt normaal gesproken bij een condoleance.” “En houd het ook vol”, adviseert Janita. “Leg niet alleen contact in de week na het overlijden, maar ook in de weken daarna. Door corona komen we elkaar veel minder tegen op straat. Dan helpt zo’n belletje, berichtje of filmpje enorm.”

Intimiteit

In ieder geval tot 1 juli mogen maximaal dertig personen bij een uitvaart aanwezig zijn. “Dat is soms best moeilijk”, vertelt Lonneke. “Voor families is het vaak fijn om de warmte van anderen te ervaren, om te voelen dat veel mensen nabij zijn. Maar een beperkte groep geeft ook een bepaalde intimiteit.” “Je kunt ook met alle aanwezigen rondom de kist staan bij het laatste afscheid”, aldus Janita. “Een kleine  uitvaart hoeft daarom niet minder mooi te zijn.”

De locatie is nu nog belangrijker. “Het is niet fijn om in een grote ruimte te zitten, waarin je je verloren voelt. Maar de uitvaartplechtigheid kan ook bijvoorbeeld in je achtertuin of in je woonkamer plaatsvinden”, stelt Lonneke. Anderen kunnen eventueel via een livestream meekijken. “Dan hoop je dat mensen die kijken ook even een kaarsje opsteken en bewust meeleven. De ene familie wil het wel en de ander niet. Wij merken dat het fijn is als vrienden later tegen je kunnen zeggen dat het een mooi afscheid was. Dat je er samen over kunt praten. Daarnaast zie je ook veel herinneringspagina’s voorbijkomen. De herinnering die je normaal uitgesproken zou hebben, plaats je nu op een site. Dat vinden families heel fijn. Vaak wordt er ook een foto bij geplaatst. Uiteindelijk komen alle herinneringen in een mooi fotoboek. Dat is vaak heel waardevol. Net als de livestream zal dat na de coronatijd wel blijven.”

Meeleven

Voor uitvaartbegeleiders is het telkens zoeken naar gepaste oplossingen om de nabestaanden te laten ervaren dat anderen meeleven. “Dat kan bijvoorbeeld als langs de route van de rouwstoet vrienden en bekenden staan. We rijden daar langzaam doorheen, zodat de mensen in de rouwstoet kunnen zien wie hen nabij zijn. Dat geeft echt kippenvel, zo mooi is dat”, weet Lonneke uit ervaring. “Bij Fendertshof staan alle personeelsleden in een rij en de bewoners achter het glas of op de balkons. Zij nemen op deze wijze manier afscheid. Dat is zichtbaar voor de familie. Die ervaart dat mensen meeleven. Dat is zo belangrijk, zeker in deze tijd.”

Door Jan Willem van Bodegom